Cáin
Sainmhíniú agus cineálacha
- cáin ioncaim: céatadán de thuilleamh an duine a thugtar don rialtas;
- cáin tomhaltais: sin CBL (Cáin Bhreisluacha) agus dleachtanna máil ar thobac, alcól, táirgí fuinnimh agus roinnt earraí ar leith, ar nós caife sa Ghearmáin;
- cáin mhaoine: bunaithe ar luach shócmhainní talún agus maoine;
- taraifí/dleachtanna custam: cáin ar earraí iompórtáilte atá ceaptha tacú le gnólachtaí náisiúnta
- dleachtanna máil: cáin indíreach a ghearrtar ar earraí áirithe nuair a dhíoltar iad;
- cáin chomhshaoil: costas breise a chuirtear le praghas táirgí nó gníomhaíochtaí truaillithe a cheannach nó a úsáid, a dhíspreagann a gceannach agus a n-úsáid;
- gnóthachain chaipitiúla: (cineál cánach a ghearrtar ar ghnóthachain chaipitiúla, brabúis a fhaigheann infheisteoir nuair a dhíoltar sócmhainn chaipitiúil ar phraghas atá níos airde ná an praghas ceannaigh);
- cáin oidhreachta: cáin a íoctar ar airgead nó maoin a fhaigheann duine le huacht ó dhuine eile tar éis don dara duine bás a fháil.
Faigh amach tuilleadh faoi chóras gach tíre anseo.
An bhfuair tú an post a bhí uait? Comhghairdeas! Mar is eol duit, b'fhéidir, tosaíonn tú ag íoc cáin ioncaim, bunaithe ar d'ioncam, nuair a thosaíonn tú ag obair.
Féadfaidh an tír ina bhfuil cónaí ort chun críocha cánach cáin a ghearradh ar d'ioncam ó gach cearn den domhan, idir ioncam thuillte agus ioncam neamhthuillte. Áirítear air seo pá, pinsin, sochair, ioncam ó mhaoin nó ó aon fhoinse eile, nó gnóthachain chaipitiúla ó mhaoin a dhíol.
Sainmhíníonn gach tír cónaí chun críoch cánach ar a slí féin:
Faigh amach anseo conas a oibríonn cáin ioncaim, má chaitheann tú am i níos mó ná tír AE amháin.
Calaois chánach agus imghabháil cánach
Nuair a shocraíonn duine nó cuideachta gan an cháin cheart a íoc, cailltear an t-airgead ó bhuiséid phoiblí. Tarlaíonn sé seo nuair a shocraíonn duine nó cuideachta:
faisnéis bhréige a chur ar fáil d'aon turas i ndearbhú cánach, nó méid níos lú ná an méid iomlán a íoc;
airgead a stóráil i gcuntais bhainc eachtracha gan é a thuairisciú ná cáin a íoc air;
'pleanáil chánach ionsaitheach' a dhéanamh trí leas a bhaint as teorainneacha an dlí chun billí cánach a íoslaghdú.
Cad é an toradh air sin?
Cuireann calaois chánach agus imghabháil cánach teorainn le cumas tíre chun airgead a bhailiú agus beartais eacnamaíocha agus sóisialta a chur i bhfeidhm. D'fhéadfadh ciorruithe ar chistiú do sheirbhísí poiblí amhail cúram sláinte nó oideachas leanúint as.
Mo rialtas agus an tAontas Eorpach
céard a dhéanann gach ceann acu?
Is faoi thíortha aonair atá sé calaois chánach agus imghabháil cánach a throid. Mar sin féin, agus an domhan ag éirí níos domhandaithe i gcónaí, cuireann an tAontas creat agus tacaíocht ar fáil chun déileáil le saincheisteanna cánach trasteorann. Éascaíonn reachtaíocht AE comhoibriú idir údaráis náisiúnta cánach, mar shampla.
Faigh amach conas a throideann an tAontas in aghaidh calaois chánach agus imghabháil cánach.
‘Tax Fraud and Tax Evasion EU: The missing part' (Calaois Chánach agus Imghabháil Cánach: An chuid atá ar iarraidh): féach ar an bhfíseán.
Góchumadh
Foghlaim conas táirgí bréige a sheachaint
Cinntíonn Cearta Maoine Intleachtúla (CMI) go bhfaigheann daoine luach saothair as iarrachtaí chun rudaí nua a chruthú agus go spreagtar infheistíocht i dtáirgí nua agus i dtáirgí níos éifeachtúla. Spreagann siad cruthú post i ngeilleagar faisnéisbhunaithe an lae inniu.
Déanann sáruithe CMI dochar de bhrí go laghdaíonn siad ioncam gnó agus rialtais, tachtann siad infheistíocht agus nuálaíocht agus cuireann siad bac ar fhás eacnamaíoch. Cailltear poist dá mbarr agus laghdaítear cruthú rachmais (Olltáirgeacht Intíre nó OTI). Anuas air sin, tá an baol ann go ndéanfaidh earraí a sháraíonn CMI dochar do thomhaltóirí, de bhrí gur lú seans go gcomhlíonann siad caighdeáin sláinte agus sábháilteachta.
Treoir ar líne maidir le conas earraí bréige a shainaithint.
Tá údaráis chustam Bhallstáit AE ar an líne thosaigh ó thaobh cosc a chur le hearraí a sháraíonn Cearta Maoine Intleachtúla (CMI) ó dhul isteach i margadh AE. Faigh amach tuilleadh faoi chreat reachtaíochta AE.
‘The real price of fake goods’ (An fíorchostas atá ar earraí bréige): féach ar an bhfíseán.
fondúireachtaí,
bronntanais charthanacha
I dtíortha áirithe, nuair a thugann airgead d'eagraíochtaí neamhrialtasacha (ENRanna), d'fhondúireachtaí nó do charthanais – sa raon ó eagraíochtaí a mhaoiníonn taighde leighis go heagraíochtaí a chothabhálann foirgnimh oidhreachta – is féidir leat faoiseamh cánach a fháil.
Tá an Bheilg agus an Rómáin i measc na dtíortha sin inar féidir leat bronntanais charthanacha a lua ar do dhearbhú cánach ag deireadh na bliana. Aisíoctar leat cuid den airgead a bhronn tú (ar choinníoll gur ar charthanas cláraithe a bhronn tú é).